Chè bưởi là một trong những món chè đặc trưng của ẩm thực miền Tây Nam Bộ, nổi bật bởi vị ngọt thanh, hương thơm tự nhiên và độ giòn dai của cùi bưởi. Món ăn tuy dân dã nhưng lại đòi hỏi sự tỉ mỉ và tinh tế trong từng công đoạn sơ chế. Đặc biệt, việc xử lý cùi bưởi không bị đắng, nấu cho trong nước và giữ được độ giòn đặc trưng là thử thách lớn với người nấu chè. Chè bưởi thường được dùng như món tráng miệng thanh mát, rất được ưa chuộng vào những ngày hè oi bức.
Đặc trưng của chè bưởi
- Hương vị: Vị ngọt thanh, không gắt, mùi thơm đặc trưng của đậu xanh, nước dừa và cùi bưởi quyện hòa tạo cảm giác dễ chịu.
- Kết cấu: Cùi bưởi giòn sần sật, không bị mềm nhũn; đậu xanh tơi, chín đều mà không nát; nước chè trong và sánh nhẹ.
- Màu sắc: Chè có màu trắng đục từ nước cốt dừa, điểm thêm màu vàng nhạt của đậu xanh và trong bóng của cùi bưởi áo bột.
Thành phần chính
- Cùi bưởi: Phần cùi trắng được cắt nhỏ, xử lý kỹ để loại bỏ vị đắng và tạo độ giòn dai.
- Đậu xanh cà vỏ: Tạo vị béo bùi, là thành phần không thể thiếu trong chè bưởi truyền thống.
- Bột năng: Dùng để áo cùi bưởi giúp giữ độ giòn khi nấu và làm nước chè sánh nhẹ.
- Đường thốt nốt hoặc đường cát trắng: Tạo vị ngọt dịu và màu nước trong đẹp mắt.
- Nước cốt dừa: Tăng hương vị béo nhẹ, thơm thơm đặc trưng.
Cách chế biến chung
- Sơ chế cùi bưởi:
- Cắt cùi bưởi thành hạt lựu, ngâm nước muối và bóp xả nhiều lần để khử đắng.
- Luộc qua nước sôi rồi xả lại, sau đó bóp khô và trộn đường, ướp cho thấm vị.
- Áo cùi bưởi với bột năng rồi luộc chín đến khi trong, sau đó ngâm nước đá để giữ độ giòn.
- Nấu đậu xanh:
- Ngâm mềm đậu xanh cà vỏ, hấp chín tới để giữ nguyên hạt, không bị nát.
- Nấu chè:
- Nấu nước đường và bột năng để tạo hỗn hợp sánh nhẹ, sau đó cho cùi bưởi và đậu xanh vào nấu chung.
- Nấu nước cốt dừa:
- Pha nước cốt dừa với chút muối, đường và bột năng, nấu nhẹ tay cho đến khi sánh.
- Hoàn thiện:
- Múc chè ra chén hoặc ly, rưới nước cốt dừa lên trên khi dùng.
Cách thưởng thức
- Ăn nóng hoặc lạnh: Chè bưởi có thể dùng nóng khi vừa nấu xong, hoặc để nguội, thêm đá lạnh giúp tăng độ mát.
- Phối hợp topping: Có thể thêm chút đậu phộng rang giã, mè rang hoặc thạch để tạo điểm nhấn vị và kết cấu.
- Thưởng thức đúng vị: Khi ăn nên trộn đều chè với nước cốt dừa để cảm nhận trọn vẹn vị béo – giòn – ngọt hòa quyện.
Ứng dụng trong đời sống
- Món tráng miệng phổ biến: Phù hợp sau các bữa ăn chính để thanh mát miệng.
- Đặc sản miền Tây: Xuất hiện trong nhiều quán chè, gánh hàng rong hoặc các nhà hàng đặc sản vùng miền.
- Món quà quê dân dã: Thường được đem biếu người thân như một món quà quê đậm tình.
- Tăng doanh thu quán chè: Là món hút khách nhờ độ ngon và tính giải nhiệt cao.
Bí quyết nấu chè bưởi ngon, không bị đắng
- Chọn bưởi da xanh hoặc bưởi năm roi vì cùi dày và ít đắng.
- Bóp cùi với muối và nước cốt chanh sẽ giúp giảm vị the và mềm sợi cùi bưởi hơn.
- Xả thật sạch sau khi luộc cùi bưởi để đảm bảo vị đắng không còn tồn dư.
- Không nên nấu cùi quá lâu sau khi luộc vì sẽ làm mất độ giòn.
- Luộc cùi bưởi áo bột đến khi trong và nổi lên là đạt chuẩn.
Món ăn kèm
- Không nhất thiết phải ăn kèm, nhưng chè bưởi rất hợp khi dùng chung với:
- Chè thập cẩm: Góp phần tạo nên sự đa dạng trong chén chè.
- Bánh flan: Kết hợp độ béo mềm với vị giòn của bưởi.
- Thạch dừa non: Tạo thêm cảm giác thanh mát và phong phú hơn cho người ăn.
Phù hợp với dịp nào
- Mùa hè nóng bức: Chè bưởi mát lạnh là lựa chọn lý tưởng để giải nhiệt.
- Dịp họp mặt gia đình hoặc liên hoan: Một món chè dễ làm với chi phí thấp nhưng hấp dẫn nhiều người.
- Các sự kiện ẩm thực miền Nam: Chè bưởi luôn là đại diện tiêu biểu của các món tráng miệng dân gian.
- Thực đơn quán chè, quán cà phê: Có thể đưa vào menu như món chè chủ lực hút khách.
Nguyên liệu
- 1 quả bưởi da xanh 1,4kg (lấy được 200gr cùi bưởi)
- 150gr đậu xanh( thích ăn nhiều đậu dùng 200gr)
- 140gr bột năng ngâm cùi bưởi, 350gr áo cùi bưởi, 100gr đổ vào nồi nước nấu chè bưởi.
- 155gr đường vàng ngâm cùi bưởi
- 170gr đường thốt nốt nấu chè ( nếu thích ăn ngọt hơn thì tăng lên 200gr)
- Muối, ít lá dứa (lá nếp), đá lạnh, nước
Nước cốt dừa chan chè
- 500ml nước cốt dừa
- 80gr đường trắng
- 1/4 muỗng cf muối
- 20gr bột năng pha 150ml nước
- ít cọng lá dứa( lá nếp)
Cách làm
- Gọt bưởi lấy cùi, bỏ phần sát với vỏ màu xanh vì sẽ đắng và phần xơ xốp bên trong của cùi sẽ làm cùi bưởi không giòn khi nấu!
- Xắt cùi bưởi thành miếng nhỏ khoảng bằng đốt ngón tay. Nấu 1/2 nồi nước sôi to, cho 2 muỗng canh muối hạt vào khuấy tan tắt bếp! Đổ cùi bưởi vào đảo đều đậy kín vung ngâm cùi 10 phút!
- Sau 10 phút đổ cùi bưởi ra xả nước lạnh, dùng 1 khăn sữa hoặc khăn mỏng cho cùi bưởi vào rồi để khăn vào chậu vừa bóp vừa vắt, xả nước khoảng 5 lần là hết đắng! Dùng khăn vắt cùi nhanh kiệt nước mà nhàn không mất sức! Mình bóp 1 phút vắt 1 lần và 5 lần là bưởi hết đắng! Cắn thử 1 miếng hết đắng thì thôi, không thì bóp vắt tiếp 1-2 lần nữa là hết nhé! Cách này nhanh mà nhàn tênh luôn ấy ạ! Hi
NGÂM CÙI BƯỞI VÀ LUỘC:
- Cho vào âu 155ml nước, 155gr đường vàng khuấy tan, đổ vào 140gr bột năng khuấy đều. Đổ cùi bưởi vào trộn đều và ngâm cùi 5-6h hoặc qua đêm! Ngâm lâu qua đêm cùi ngậm đủ nước và bột năng nên cảm nhận cùi cũng giòn hơn!( Nếu thời tiết nóng nên ngâm qua đêm trong tủ mát)!
- Cùi bưởi ngâm xong đã ngậm nước đường và bột năng! Cho vào 350gr bột năng và đổ từ từ vào cùi bưởi, vừa đổ vừa bóp cho bột năng bám vào cùi bưởi!
- Đổ bột năng vào cùi bưởi đến khi nào thấy cùi bưởi có 1 lớp áo bột trắng bên ngoài! Rủ bỏ bớt bột thừa còn bám trên cùi bưởi để khi luộc cùi không bị dính vào nhau!
- Đun 1/2 nồi nước cho cùi bưởi vào luộc. Khi nào thấy cùi bưởi nổi lên thì vớt ra cho vào 1 thau nước đá sẽ làm cho cùi bưởi giòn hơn! Ngâm khoảng 10 phút vớt cùi bưởi ra để ráo.
NẤU ĐẬU XANH:
- Đậu xanh ngâm với nước ấm khoảng 2 tiếng đậu nở vớt ra để ráo! Cho đậu vào xửng trộn với 1/4 muỗng cf muối. Đun sôi 2/3 nồi nước cho đậu vào hấp 10-15p với lửa vừa! Dùng tay bóp thử hạt đậu nát mềm nhưng vẫn nguyên hạt là được! Không hấp lâu đậu chín lại nát quá!
NẤU CHÈ BƯỞI:
- Đổ 2 lít nước vào nồi, cho 170gr đường thốt nốt , 1/2 muỗng cà phê muối, vài lá dứa(lá nếp cho thơm) ( thích ăn ngọt hơn tăng lượng đường, nhưng đừng tăng nhiều quá chè dễ bị hắc). Đun sôi cho đường tan, đun thêm khoảng 1 phút cho lá dứa ra nước cho chè thơm thì vớt ra!
- Cho cùi bưởi vào khuấy đều cho bưởi không dính vào nhau, pha 100gr bột năng với 100ml nước lọc khuấy cho bột năng tan và đổ từ từ vào nồi chè đến khi nào thấy nồi chè sệt lại theo ý thì dừng lại. Nếu cảm thấy chưa đủ sệt có thể tăng thêm bột năng nhé! Cứ đổ từ từ bột năng sệt theo ý muốn thì thôi! Khuấy đều liên tục tránh bị bén nồi chè, khuấy khoảng 1-2 phút cho bột năng chín và đổ đậu xanh vào khuấy nhẹ nhàng đều cho đậu quyện với cùi bưởi thì tắt bếp! Không khuấy nhiều, khuấy lâu chè dễ bị vữa và đậu nát thì nhìn không ngon nó giống cháo đậu xanh hơn! Hì! Tắt bếp bắc nồi chè ra để trước quạt cho chè nhanh nguội!
NẤU CỐT DỪA CHAN CHÈ:
- Cho 500ml nước cốt dừa, 80gr đường trắng,
- 1/4 muỗng cafe muối vào nồi, vài lá dứa. Bật nhỏ lửa vừa đun vừa khuấy cho hỗn hợp sôi nhỏ vớt lá dứa ra ngoài. Pha 20gr bột năng với 150ml nước khuấy đều cho bột năng tan rồi đổ từ từ vào hỗn hợp cốt dừa. Nếu chưa quen thì vừa đổ từ từ vừa khuấy đến khi có độ sệt vừa phải tuỳ thích,nấu cho hỗn hợp sệt thì tắt bếp bắc ra ngoài để nguội.
Chè bưởi – Ami Huynh
Nên nấu cốt dừa trước trữ tủ lạnh ít nhất 8-10 tiếng hoặc qua đêm rồi hãy dùng. Vì hỗn hợp được làm lạnh sâu, bão hoà tạo nên hương vị thơm ngon hơn vừa nấu dùng ngay.
CỐT DỪA
- 300ml cốt dừa hộp (Chaokoh không nặng mùi công nghiệp)
- 200ml nước lọc
- 1 gói bột cốt dừa
- 30g bột năng (Tài Ký là ngon nhất)
- 150g đường tuỳ khẩu vị
- 100ml sữa tươi không đường
- 1 xíu muối
- Vài lá dứa nếp
- 80g kem sữa dừa
ÁO BỘT CÙI BƯỞI
- 100g cùi hết đắng đã vắt kiệt
- 250ml nước
- 70g đường thốt nốt chọn sậm màu giúp màu chè đẹp hơn
- 30g đường mật mía hạt màu đen hiệu Nữ Hoàng / đường đen Hàn Quốc
- 100g bột năng Tài Ký là ngon nhất
ĐẬU XANH
- 100g đậu không vỏ
- 1g muối (giúp hạn chế đậu bị chua bởi không khí nóng)
- 1g baking soda (giúp đậu mềm tan dù quản lạnh)
- Vài lá dứa nếp
NẤU CHÈ
- 1 lít nước
- 300g đường thốt nốt
- 2g muối
- 400g cùi bưởi đã áo bột
- 100g đậu đã hấp
- 3 lá dứa nếp
- 50g bột năng hoà với 50ml nước
Cốt dừa:
- Hoà tan nước + bột cốt dừa + bột năng + đường + muối. Nấu sôi cùng lá dứa nếp (nhớ vò để ra tinh dầu).
- Vì có bột nên nhớ khuấy theo 1 chiều. Nhấc xuống cho sữa tươi khuấy đều, rồi cho cốt dừa khuấy đều.
- Chờ nguội nhiều cho kem vào khuấy đều.
CHỌN BƯỞI
- Loại bưởi Da Xanh là ngon nhất, kế là Năm Roi. Da xanh láng mịn, bóp vào cứng. Chọn loại non hoặc bánh tẻ cùi sẽ dày chứ không lấy trái già vì bị nhiều xơ.
- Chọn trái tầm 900-1,3kg là vừa ăn.
CÁCH KHỬ ĐẮNG
- Cùi bưởi đã thái nhỏ. Lượng nước đun sôi miễn ngâm ngập cùi. 1 cái túi/khăn để vắt (dễ thao tác)
- Gọt tránh còn sót vỏ xanh vì gây đắng. Lọc bỏ lớp xơ mặt trong nếu có. Cắt thái hạt lựu/vuông/chữ nhật/sợi tuỳ ý.
- Đun sôi nước, đổ ngập cùi bưởi, lấy đồ chèn lên sao cho cùi chìm trong nước nóng để loại bỏ tinh dầu gây đắng.
- Dụng cụ để muối dưa cà hỗ trợ tốt cho khâu này. Ngâm đến khi nước nguội bớt có thể cho tay vào thì bóp nhồi nhiều lần để chất đắng tiết ra rồi vắt kiệt.
- Lặp lại đến khi nếm thử cùi không còn đắng.
- Bảo quản: Cùi hết đắng đóng túi kín có thể cất ngăn mát tủ lạnh trong 5 ngày, KHÔNG quản ngăn đông.
ĐẬU XANH
- Đậu + baking soda + muối khuấy cho chìm ngâm trong nước nóng (4-5 tiếng) hoặc nước lạnh (6-8 tiếng) rồi để thật ráo.
- Cho nước lượng vừa đủ để tránh khi sôi tràn lên đậu gây nhũn, cho lá dứa nếp đã vò nhẹ vào đun sôi. Lót khăn lên khay/xửng rồi cho đậu lên, phủ thêm khăn khác hứng bên dưới nắp nồi để tránh nước đọng xuống đậu.
- Khoét một lỗ tròn ở chính giữa đậu để hơi bốc lên được giúp chín đều. Cẩn thận để tránh làm nát đậu: Không dùng đũa/thìa đảo đậu mà chỉ hất nhẹ bằng 4 góc khăn.
- Tầm 15-20 phút là đậu chín. Ủ trên bếp thêm 10-15-20 phút tuỳ lượng đậu.
- Bảo quản: Đậu đã hấp cho túi/hộp kín cất ngăn mát được 3-4 ngày.
Nấu chè
- Đun sôi nước + muối + đường thốt nốt + lá dứa nếp đã vò nhẹ.
- Lọc qua rây, giữ lại lá dứa nếp rồi đun sôi lại.
- Cho cùi bưởi vào luộc đến khi trong vớt ra ngâm vào tô nước đá. Ngâm một lát vớt ráo.
- Cho nước bột đường dư (nếu có), nước bột năng đã tan hoàn toàn vào nồi, bật bếp lửa nhỏ khuấy nhẹ tay liên tục, theo một chiều đến khi bột trong. Thấy sánh đủ thì tắt bếp.
- Nhấc ra cho cùi bưởi + đậu xanh vào khuấy đến khi dàn trải đều.
- Khi nguội mà cùi bưởi & đậu bị chìm xuống đáy do chè bị loãng. Nấu riêng đường & bột năng ở nồi khác cho chín trong mới cho thêm vào nồi chè rồi khuấy cho sệt.
- Bảo quản: Chè cất ngăn mát 2-3 ngày.


